Scriptie over HSP en Massage is mijn afronding van de massage opleiding bij Esoterra. Hier mee eindig een reis die ik gemaakt heb bij Esoterra om geaccrediteerd massage therapeut te worden. De titel Scriptie over HSP en Massage wil ik meer aandacht generen voor de kracht en werking van massage.
Het is uitgebreide verslag met persoonlijke situaties waar ik me in bevonden heb.
De twee cliënten die ik behandeld zijn niet hun echte namen, leeftijd of beroep.
Ik heb ook toestemming om deze Scriptie over HSP en Massage te delen.
Veel lees plezier
Een verslag van de werking van massagetherapie bij mensen die hoogsensitief zijn.
Niels Brouwer
Massagetherapeut
10-6-2022
Voorwoord
Ik heb mijn scriptie geschreven over de voordelen die massagetherapie heeft op mensen die hooggevoelig zijn. Ik heb hiervoor twee mensen uitgenodigd om mee te doen aan mijn onderzoek. Ik heb hiervan een uitgebreid verslag geschreven met mijn bevindingen die betrekking hebben op hoogsensitiviteit en massagetherapie. De scriptie is geschreven in de richting van HoogSensitieve Personen (HSP’s), omdat ik mij daar als aankomende massagetherapeut in wil gaan verdiepen en specialiseren.
Mijn naam is Niels Brouwer en ik ben twee jaar geleden als zij-instromer begonnen aan de opleiding massagetherapeut bij Esoterra. Hiervoor heb ik een opleiding gedaan tot sportmasseur en tijdens de opleiding sportmassage ben ik een eigen praktijk begonnen in Amsterdam-Noord.
Door het volgen van de opleiding ben ik erachter gekomen dat ik zelf ook een HSP ben. Doordat ik inmiddels veel mensen gezien en gesproken heb en ik me steeds afvroeg hoe het kan zijn dat ik emoties en gevoelens van anderen kon aanvoelen, ben ik me gaan verdiepen in dit onderwerp.
Ik hoop dat door mijn onderzoek en scriptie er meer openheid en acceptatie komt voor de mensen die HSP zijn. Ik heb gemerkt bij mijn proefpersonen en bij andere mensen die ik behandeld heb dat er veel mensen niet weten dat ze HSP zijn. Dit heeft geen negatieve effecten op de persoon zelf, maar zich bewust zijn van HSP zijn is meer een puzzelstukje dat op zijn plaats valt. Het ontdekken geeft een aha-moment, waarbij mensen zich herkennen in de kenmerken of juist precies het tegenovergestelde, waarbij ze zich totaal niet herkennen.
Graag wil ik de mensen bedanken die mij geholpen hebben met het onderzoek en de behandelingen. Zij hebben mij getriggerd om mijn scriptie hierover te schrijven.
Daarnaast wil ik speciaal mijn vriendin Marjolein Koeman MSc bedanken, die mij begeleid heeft in het proces van mijn onderzoek en het mogelijk heeft gemaakt om een goede en duidelijke scriptie te schrijven.
Ik wens iedereen die deze scriptie leest veel leesplezier toe.
Niels Brouwer
Amsterdam, 10-3-2022
Samenvatting
Er is op dit moment niets tot bijna niets bekend over het effect van massagetherapie op HSP’s. Ik heb voor mijn scriptie gebruikgemaakt van meerdere informatiebronnen om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat HSP zijn inhoudt en wat het effect is van massage op HSP’s.
Het doel is om meer bekendheid te geven aan dit onderwerp en aan de positieve effecten bij HSP’s. De vraag die ik in mijn onderzoek wil beantwoorden is: ‘Wat is het effect van massagetherapie op een hoogsensitief persoon die een massage ondergaat en welk voordeel heeft diegene ervan?’
Uit het onderzoek dat ik gedaan heb is gebleken dat er positieve effecten zijn. Voorafgaand aan het bezoek aan de praktijk heb ik de cliënt een vragenlijst gestuurd van E. Aron. Aan de hand van de ingevulde vragenlijst kreeg ik een idee welke klachten er bij de cliënt aanwezig waren en waar de hulpvraag lag.
Bij mijn twee cliënten was de hulpvraag hetzelfde: hulp bij overprikkeling en aarding waren de twee thema’s die terugkwamen. Ook bij cliënten die niet meededen aan mijn scriptieonderzoek hoor ik deze twee thema’s vaak terugkomen. Dit zijn zowel vrouwen als mannen met dezelfde klachten.
Tijdens de massagesessies heb ik me gefocust op het aarden van de cliënt door een massage aan te bieden die een energetische werking op de chakra’s heeft en holistisch is zodat er een geheel is. Dit zorgt ervoor dat lichaam en geest met elkaar verbonden zijn en de connectie goed en niet verstoord is.
De behandelingen werden door mijn twee proefpersonen als erg ontspannend en helend ervaren. Het effect van de behandeling was dat zij minder in hun hoofd kwamen te zitten waardoor prikkelregulatie makkelijker was. Het effect van de massages was helaas wel snel weer weg, doordat er van buitenaf snel weer overprikkeling plaatsvindt.
De conclusie is dat massagetherapie zeker kan bijdragen aan het creëren van rust in het lichaam en de geest bij HSP’s. Verder zou aanvullend onderzoek naar HSP zijn nuttig zijn om er meer kennis over te krijgen. Helaas lijken hier weinig mogelijkheden voor naar aanleiding van de literatuur die ik gebruikt heb voor mijn scriptie. Er zijn te weinig financiële middelen om een grootschalig onderzoek te starten.
Inhoudsopgave
- Voorwoord ………………………………………………………………………………………………………………… 3
2. Samenvatting …………………………………………………………………………………………………………….. 4
3. Inhoudsopgave ………………………………………………………………………………………………………….. 5
4. Hoofdstuk 1 .……………………………………………………………………………………………………………… 6
5. Hoofdstuk 2 .…………………………………………………………………………………………………………….. 18
6. Hoofdstuk 3 .……………………………………………………………………………………………………………….23
7. Bronvermelding ………………………………………………………………………………………………………… 28
8. Opdrachten 1 en 2 jaar ………………………….………………………………………………………………… 31
Hoofdstuk 1
Opdracht: 1
17-1-2022
De eerste behandeling van Sjaan.
Sjaan is naar mijn praktijk gekomen voor spanningsklachten die door haar hooggevoeligheid opspelen. De klacht is spierspanning in het gehele lichaam.
Anamnese en intake: Ik heb na het maken van de afspraak een intakeformulier verstuurd en daarbij ook een anamnese voor cliënten die HSP zijn. Op deze manier heb ik voor mezelf een beeld van wat de hulpvraag is. Deze controleer ik ook tijdens de intake.
Haar hulpvraag is concreet: ze wil ontspanning, een rustgevoel, mentaal en fysiek minder hinder van prikkels, minder spanning in haar heupen, nek, schouders, rug, handen, hoofd en schouders en minder last van de tinnitus die ze al bijna 25 jaar heeft.
Sjaan is een dame van 45 jaar oud en zij is doktersassistente. Ze woont alleen met haar twee kinderen. Ze heeft een leuk sociaal leven.
Gesprek: Ik heb een aantal dingen uitgevraagd die voor mij belangrijk zijn. Deze hebben te maken met haar HSP zijn en met de karakterstructuur die ik bij haar wilde vaststellen.
HSP: Ze heeft last van prikkels, bijvoorbeeld op het gebied van horen, zien en voelen. Daarnaast heeft ze snel last van stress, een hoge spierspanning en koude handen en voeten. Deze punten die ze aangegeven heeft komen ook terug in boeken die ik aan het lezen ben van een bekende psycholoog en ervaringsdeskundige Elaine Aron. Hierin beschrijft zij hoe mensen met een gevoelig afgesteld zenuwstelsel meer hinder ondervinden van alledaagse prikkels.
Karakterstructuur: Schizoïde, door haar lichaamsbouw ben ik hiervan uitgegaan. Ze is slank en lang. Ook door de vragen die ik stelde ben ik hierbij uitgekomen. Veranderingen zijn voor haar erg moeilijk. Ook plotselinge veranderingen zijn lastig te verwerken en geven stress. In haar jeugd was ze anders dan andere kinderen. Ook bij haar familie zagen ze dat ze anders was dan anderen.
Chakra: Ik merk meteen en voel aan dat bij haar aarden in de wereld lastig is. Door hoogsensitiviteit heb je moeite om contact te maken met aarde, wat te maken heeft met het eerste chakra. De verbinding tussen het eerste en het vierde chakra is vaak een matige verbinding bij HSP’s. Dit heb ik gelezen in diverse literatuur over HSP’s. Door het uitvragen tijdens de intake en uit de test die ik haar toegestuurd heb, is dit ook bij Sjaan naar voren gekomen. Daarnaast herkende ze zich in het veel in het hoofd zitten door veel te bedenken en daar dan weer verder over gaan nadenken, waardoor ze in haar gedachten verzandt. Dat geeft vaak een verkeerde weerspiegeling van de waarheid.
Holistische visie: Alle klachten bij elkaar genomen, mentaal en fysiek, denk ik dat er heel veel emoties en spanningen in het lichaam aanwezig zijn. Door de jaren heen zijn er veel traumatische gebeurtenissen geweest die in haar lichaam zijn opgeslagen. Spanningen die zijn opgeslagen komen steeds meer naar boven. Voor de tinnitus die ze nu heeft geeft ze een cijfer 9 aan. Voor de spanning die ze nu ervaart geeft ze nu ook een cijfer 9 aan. Uit deze informatie maak ik op dat het lichaam en geest in een overdrive staan. Door kalmerende oefeningen en massage van het lichaam kunnen spanningen mogelijk het lichaam verlaten.
Er is naast mijn massage ook een manueel therapeut met haar aan het werk. Zo kunnen spanningen die in nek en schouders zitten op meerdere manieren aangepakt worden.
Massage: Ik heb gekozen om een ontspannende massage te geven in combinatie met een chakramassage. Toen ze op de tafel lag heb ik de plaatsen waarvan ik dacht dat er blokkades zouden zitten gepalpeerd om zeker te zijn dat het beeld wat ik heb klopt. Ik heb opgemerkt dat er veel spanning aanwezig is op de plekken die ik aanraakte, namelijk de schouders, rug, benen en nek.
Ik ben de daadwerkelijke massage begonnen met een ademhalingsoefening om haar meer te laten ontspannen en te laten visualiseren dat ze helemaal wegzakt in de massagetafel. Het is fijn dat deze manier goed aanslaat bij cliënten. Ik voelde de rust erin komen.
Hierna heb ik haar lichaam helemaal afgestreken van hoofd naar voeten en dat drie keer om zo nog een betere verbinding met haar te krijgen en zij met mij. Hierna heb ik haar hoofd en nek als eerste een zachte massage gegeven. Ik merkte op dat ze veel aan het denken was en ik heb gemerkt bij andere cliënten dat masseren van hoofd en nek als heel ontspannend ervaren wordt. Dit kan ik ook zien aan haar ademhaling. Vervolgens heb ik haar nek en schouders met lange strijkingen gemasseerd, waarbij ik niet te veel druk uitoefende en met contact weer terugging. Ik deed alles op een ontspannende snelheid waardoor ik zelf het idee had dat het paste bij haar lichaam en behoefte.
Het bekkengebied heb ik meer aandacht gegeven, net als haar benen en voeten. Deze techniek heb ik geleerd tijdens de chakramassagelessen. Ik merkte op dat ze best koude voeten had. Ik heb deze meer aandacht gegeven door ze vast te houden en er zachte technieken op los te laten. Haar opmerking hierbij was: “Ga nog maar even door met die voeten.” Ik heb daar wat meer aandacht aan gegeven, omdat het voor mij ook goed aanvoelde.
Massage voorzijde lichaam: Bij het hoofd heb ik aandacht gegeven aan de spieren bij de kaak en het voorhoofd heb ik een paar ontspannende strijkingen gegeven om daar ook rust te brengen. Haar nek heb ik ook meegenomen door middel van hand over hand.
Haar buik heb ik meegenomen om ook de eerste chakra mee te kunnen nemen in de behandeling. Ik merkte dat er meer ruimte ontstond bij het middenrif door daar met een pinkmuis langs te gaan. Ze gaf daarbij aan dat ze beter kon ademhalen en minder spanning voelde.
Vervolgens ben ik verdergegaan met haar benen. Hier heb ik dezelfde techniek ingezet als aan de achterzijden van de benen. Ik heb de voeten weer meegenomen; die voelden wat warmer aan.
Mijn keuze voor deze massagevorm heeft me inzicht gegeven. Zo heb ik meteen een opstap naar volgende week om een passende en logische massage aan te bieden.
Tijdsindeling: Aan het intakegesprek en het doornemen van de vooraf ingevulde formulieren is 25 minuten besteed. De massage heeft 65 minuten geduurd. In totaal ben ik 90 minuten bezig geweest.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: dat ze meer ontspannen was. Voor de behandeling was er wat spanning waarneembaar, zoals verwacht. Ik stelde veel vragen en daarbij behorende emoties uit het verleden werden opgeroepen, waarbij we stilstonden bij gebeurtenissen van vroeger. Na de massage stapte er een ander persoon van de tafel: een persoon die anders uit haar ogen keek en een ontspannen indruk maakte en dit ook aangaf. Ze zei ook dat ze dit wel erg nodig had: “Ik voel de energie weer stromen, net zoals mijn bloed.”
Wat ik zelf opmerkte: Vragenstellen aan de hand van mijn HSP zijn en het intakeformulier gaan me goed af. De koppeling leggen tussen de verbanden chakra, karakter en holistische visie op HSP zijn gaan me goed af en het geeft voldoening om een veilige omgeving te creëren voor de cliënt en mij. Tijdens de massage kon ik goed aarden en in verbinding komen met mijn cliënt. Ik heb zelf opgemerkt dat het fijn is om te zorgen voor een ander en daar ook begeleiding in te geven. Na de massage heb ik even rust en tijd voor mezelf nodig. Ik kan dan zelf weer op energie komen en bij mezelf terugkomen door een kopje thee te drinken of even lekker op mijn stoel te gaan zitten en even een rustmoment te nemen.
24-1-2022
Tweede afspraak: We hebben eerst even een gesprek gehad over hoe alles gegaan is na de eerste massage. Er was een relaxt gevoel en minder invloed van prikkels. Daarnaast was er minder spanning waarneembaar in spieren, wat erg fijn was. Ook de tinnitus is door de week heen minder geworden. Ze vroeg zich hierbij het volgende af: “Komt dit door de massage of door de supplementen die ik gebruik sinds twee weken?” Hier waren we het nog niet over uit. In het eindverslag ga ik hier verder op in.
Net als bij de eerste afspraak heb ik gevraagd naar het cijfer voor de tinnitus en die is van een 9 naar een 6 gegaan. De spanning in het lichaam is van een 9 naar een 7,5 gegaan.
We hebben ook besproken waar nu tijdens deze behandeling behoefte aan is. Dat is aan aandacht voor de lage rugpijnklachten die zijn komen opzetten in de loop van de week. Ik heb hier voor mezelf de conclusie uit getrokken dat aarden, dus het eerste chakra, nog niet helemaal gaat. Ook de verbinding tussen de hogere chakra’s, en dan dacht ik meteen aan het zesde en zevende chakra, is niet optimaal. Veel nadenken en heel veel in het hoofd zitten merkte ik op tijdens mijn voorgesprek.
Massage: Ik heb deze massage gericht op het eerste chakra en het fysiek losmaken van de volgende spieren: de hamstrings en Piriformis. Ik heb aangegeven dat de behandeling wel wat gevoel kan geven. Ik heb aangegeven dat ik de gluteus ook meeneem in de behandeling. Dit was geen probleem. Verder heb ik de benen en voeten gemasseerd. Daarnaast heb ik me gefocust op aarding en klachtgericht werken.
Er is een verbinding gemaakt met het bovenlichaam door het bekkengebied en de rug en schouders mee te nemen in de behandeling. Hierbij lag het accent op ontspanning en een verbinding maken tussen de lagere chakra’s. Ik heb als laatste het hoofd gemasseerd met een rustige en zachte massage. Hier kon ik echt merken dat er veel rust ontwikkeld werd in haar lichaam en geest. Ik zie het als een goede verbinding die gemaakt is tussen lichaam en geest.
Tijdsindeling: Het gesprek en de massage hebben 75 minuten geduurd. Dit is korter dan de eerste sessie, omdat het plan nu al klaar was.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Ik konwaarnemen dat er door de massage wat geopend werd in haar gevoel. Er was naar mijn mening een verbinding ontstaan tussen de bovenste chakra’s en de onderste chakra’s. Er was meer rust in het systeem gekomen, al was dat voor korte duur. Het cognitieve nam al snel weer de overhand. Ze was zich minder bewust van haar gevoel en was meteen weer meer aan het denken. Het HSP zijn is voor haar een hele opgave.
Wat ik zelf opmerkte: Als ik eerlijk ben, heb ik gemerkt dat het bij mij weerstand opleverde dat ik zo veel moeite doe voor de cliënte, maar de cliënte niks doet met de tips die ik geef. Later besefte ik ook dat ik me op die manier niet moet opstellen naar een cliënt. Ik wil te graag en wil het te goed doen. Dat is meer mijn eigen symbiotische karakterstructuur die dan opspeelt: het willen dragen en zorgen. Mogelijk heb ik dit bij de volgende sessie beter op orde.31-1-2022
Derde afspraak: Voordat ik begon, heb ik even gecontroleerd of de massage van de vorige afspraak goed bevallen was. Deze was even wat krachtiger. Het was goed dat ik dit voor de zekerheid heb gedaan. De massage was op zich goed, alleen de uitwerking die het had in de loop van de week was minder. Ze had meer last van prikkels en door de coronacrisis was het op het werk ook een stuk drukker dan normaal. Dit heeft veel energie gekost, waardoor haar hoofdpijn en oorsuizen weer zijn komen opspelen.
Net als de eerste afspraak heb ik gevraagd naar het cijfer voor de tinnitus en die was van een 6 naar een 9 gegaan. De spanning in het lichaam was van een 7,5 naar een 7 gegaan.
We hebben besproken dat de aankomende massages op ontspanning gericht zijn en dan specifiek op haar hooggevoeligheid. Het systeem heeft rust nodig door middel van ontprikkeling.
Massage: Dezewas helemaal gericht op ontprikkeling en aarden. Door middel van de chakramassa en de HSP-massage heb ik het lichaam weer wat rust kunnen geven. De behandeling heb ik zo gegeven dat ze even helemaal niets hoefde. Door visualisatie waarbij ze zich inbeeldde in de tafel te zakken en ademhaling heb ik haar begeleid naar de rust.
Tijdsindeling: Het gesprek en de massage hebben 75 minuten geduurd.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Bij dezebehandeling merkte ik op datze in slaap was gevallen. Na 20 minuten was ze helemaal weg. Ik vond het erg opvallend, maar het gaf mij ook een goed gevoel dat ze even een rustmoment had. Zelf had ze niet door dat ze weg was. Ze gaf aan dat ze heel erg relaxt was en erg kon genieten van de massage.
Wat ik zelf opmerkte: Ik merkte dat ik rustiger werd doordat ze in slaap was gevallen en relaxt was geworden. Veelal voel ik spanning snel aan bij een ander. Nu ze zo rustig was geworden kwam ik zelf ook meer tot rust. Misschien ben ik me te veel gaan indenken hoe een ander zich voelt en reageer ik hierop.
7-2-2022
Vierde afspraak: Net als bij de voorgaande behandelingen heb ik gecontroleerd hoe het gegaan is na de vorige afspraak. Het was een massage die precies paste bij haar toestand. Ze was moe en wilde rust. Ik heb daar een deel aan bij mogen dragen. Ze was naar haar werkgever geweest om aan te geven dat het even te veel aan het worden is en dat ze wat meer tijd nodig heeft voor haarzelf. Dit is ook geregeld en ze werkt nu minder uren per dag.
Massage: Deze is net zoals de eerste en de derde massage, namelijk ontspannend en aardend. Op deze manier krijgt ze weer contact met de aarde onder haar voeten, staat zo steviger en komt meer in contact met zichzelf. Ik heb hiervoor de chakramassage toegepast. Het is dan ook fijn om te merken dat ze zo veel baat heeft bij zachte aanraking. Zo kan haar systeem rust vinden en krijgen en door het energetische kan ze dingen een plek geven en loslaten. Op deze zachte manier een massage geven maakte dit tot een HSP-massage.
Tijdsindeling: Het gesprek en de massage hebben 75 minuten geduurd.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Ik denk dat haar rust me het meeste is opgevallen en dat haar ademhaling rustiger was dan alle keren ervoor. Deze was best rustig, maar nu leek het wel of ze in een meditatietoestand was beland; zo lekker ontspannen was ze.
Wat ik zelf opmerkte: Ik heb me niet echt geconcentreerd op wat ik zelf ervaarde. Ik merkte op dat ik me wel thuis voelde in de rol als massagetherapeut en dat het goed voelde een cliënte te begeleiden die last heeft van HSP-klachten. Ik denk zeker dat dit me meer gaat brengen en dat merkte ik echt op. Het gaf me een gevoel van richting.
Hoe kijk ik terug op het traject met Sjaan: Ik zie het als een goede manier om me de wereld van HSP’s en massage meer eigen te maken. Ik heb gemerkt aan mezelf als HSP dat ik me gemakkelijk kan inleven in een ander, maar dat had ik daarvoor ook al gemerkt. Nu ik me meer van bewust was van overdracht en tegenoverdracht, ben ik ook anders gaan handelen in deze sessies met haar. Iedereen moet zijn eigen lijden hebben en ik ben er niet om dat op te lossen. Ik kan iemand aanhoren en met iemand meeleven. Ik kan iemand een massage geven die diegene tot rust kan brengen en weer energetisch in balans kan brengen of helpt om daarmee in balans te komen.
Zo ben ik dit traject ook ingegaan. Het heeft me meer energie gegeven dan het me gekost heeft. Ik ben erg blij dat ik een complete behandeling van vier sessies heb gegeven en zo heb kunnen zien wat het voor haar heeft opgeleverd. Het heeft voor mij weer een deur geopend naar een nieuwe manier van werken en denken.
Evaluatie met de cliënte: We hebben besproken wat er volgens haar bevindingen verbeterd is in haar doen en laten. We hebben drie sessies gedaan met een zachte massage en een als een klachtgerichte behandeling. We zijn er samen uitgekomen dat een zachte, klachtgerichte massage beter zou passen bij haar, ook al zouden er dan meer sessies gepland moeten worden. Zoals ze het zelf zegt: “Een beetje rekken en strekken en wat meer luisteren naar het lichaam zou ook wel goed zijn.”
Zelf kijkt ze positief aan tegen de behandelingen en het eindresultaat zoals het nu is gegaan. Het heeft haar het volgende gebracht:
- uit het hoofd kunnen zijn;
- fijner in slaap vallen;
- minder gevoelig voor prikkels;
- bijdrage aan de gemoedstoestand door energetische massages.
Ik vond het erg fijn om een cliënt zo mee te maken. Ik kreeg duidelijke feedback en vond de cliënte een fijn persoon om mee te werken. Ik wil haar bedanken voor haar tijd.
Scriptie over HSP en Massage 2e client
23-3-2022
De eerste behandeling van Miep.
Miep is naar mijn praktijk gekomen voor spanningsklachten die door haar hooggevoeligheid opspelen. Deze klachten uiten zich in nek- en schouderklachten en koude handen en voeten.
Anamnese en intake: Ik heb na de afspraak een intakeformulier verstuurd en daarbij ook een anamnese voor cliënten die HSP zijn. Op deze manier heb ik voor mezelf een beeld van wat de hulpvraag is. Deze controleer ik ook nog eens tijdens de intake.
Haar hulpvraag is concreet: ze hoopt meer ontspanning te kunnen hebben in het lichaam. Vooral de nek en schouders zijn plaatsen waar spanningen zich ophopen en zich uiten door hoofdpijn en een gejaagd gevoel. Het gejaagde gevoel komt door haar HSP zijn. Hierdoor is er op drukke dagen geen connectie met het lichaam.
Miep is 30 jaar en woont op zichzelf met een huisgenoot in Amsterdam. Ze heeft een druk sociaal leven. Ze werk als advocaat bij een grote bank en doet daar veel zaken met internationale klanten.
Gesprek: Ik heb een aantal dingen uitgevraagd die voor mij belangrijk zijn. Deze hebben te maken met haar HSP zijn en met de karakterstructuur die ik bij haar wil vaststellen.
HSP: Ze geeft aan dat prikkels die ze ontvangt te maken hebben met geluiden en licht. Dit zijn vooral geluiden die erg intens zijn, zoals boren en motorfietsen, die kort zijn maar heel erg binnenkomen. Licht komt vooral hard binnen als het erg fel is of met korte golven, zoals in een discotheek. Ook geeft ze aan dat haar dag- en nachtritme heel erg bepaald wordt door de zonsopgang en -ondergang, dus door daglicht. Ze geeft aan dat ze door het sluiten van de gordijnen al slaperig kan worden.
Ook heeft ze koude handen en voeten, maar daar heeft ze niet erg veel last van. Stress en de spanning die erbij kan komen zijn voor haar echt een punt waar ze heel erg veel last van kan hebben.
Karakterstructuur: Ik dacht aan schizoïde en rigide door haar lichaamsvormen. Ze heeft een slank, gespierd lichaam. Ook uit de test die ik haar heb toegestuurd is dit naar voren gekomen. Het niet in verbinding zijn met het lichaam, dus het eerstechakra, en schizoïde, dus geen aarding hebben met de wereld, zijn punten die bij de cliënte spelen. Daarom is het voor haar lastig om te ontladen en weer op te laden.
Chakra: Ik verneem meteen en voel aan dat bij haar aarden in de wereld lastig is. Als HSP heeft iemand moeite om contact te maken met aarde, gerelateerd aan het eerste chakra. Haar schouderklachten zie ik als een probleem in het vierde chakra. Hier hoort bij om veel voor een ander te willen zorgen en ook de emoties over te nemen van een ander. Hierdoor wordt de druk op de schouders groot en kunnen klachten van mentaal naar fysiek overgegaan zijn.
Holistische visie: Mijn behandelplan is erop gericht Miep weer in contact te brengen met het lichaam. Door de intake en het aanvoelen van haar energie ben ik ervan overtuigd dat deze aanpak haar een stap dichter bij haarzelf laat komen. De verbinding die nu aanwezig is tussen lichaam en geest kan versterkt worden, waardoor ze meer in haar kracht kan staan.
Wanneer de cliënte zich zekerder voelt en meer geaard is met de wereld, staat zij steviger in haar schoenen en kan ze meer verdragen. Ook zal ze minder snel gaan twijfelen aan de dingen die ze doet of laat. Vooral het steviger in de schoenen staan zal een positieve werking hebben.
Mentaal zal ze zich hierdoor beter kunnen weren tegen inkomende emoties van anderen. Ook zal de spierspanning afnemen, doordat deze massage zorgt voor ontspanning en waardoor meer rust komt in het lichaam. Alles zal losser worden, wat ook de gedachten losser zal maken doordat het lichaam ontspannen zal raken.
Massage: Ik heb, net als bij mijn vorige cliënte, een HSP- en chakramassage toegepast om zo een begin te maken en te kijken hoe ze hierop reageert. Het is een zachte massage en dan vooral om haar te laten ervaren dat lichaam en geest een zijn. Door zachte en lange strokes te gebruiken en door continue aanraking kan de cliënte continu mijn handen volgen om zo weer in contact te komen met haar lichaam.
De massage is gestart met het in contact komen met mijn cliënte door te beginnen met twee handen op haar rug af te stemmen op haar ademhaling. Vervolgens heb ik haar lichaam gepalpeerd om zeker te zijn dat ik een massage kan uitvoeren. Tijdens de palpatie heb ik gemerkt dat rond haar schouders veel spanning aanwezig is.
Vervolgens heb ik een korte ademhalingsoefening gedaan door haar te laten visualiseren om helemaal in de massagetafel weg te zakken en even helemaal niets te hoeven doen. Daarna heb ik haar lichaam afgestreken en ik kon merken dat er rust aan het ontstaan was.
De daadwerkelijke massage is erop gericht om HSP’s te ontprikkelen. Ik ben begonnen met het hoofd: ik gaf een zachte massage vanaf de schedelrand en vanaf daar heb ik naar boven toegewerkt zodat ik er optimaal bij kon. Ik gebruikte zachte draaivormingen met mijn vingers. Zo kan er al rust ontstaan in het hoofd en kan het denken even uitgezet worden. Van daaruit ben ik naar de nek en schouders gegaan, ook weer met zachte aanraking. Zo ben ik ook verdergegaan naar het bekkengebied en daar was mijn aandacht vooral op gericht.
Om daar het eerste chakra te activeren, heb ik daar strijkende strokes toegepast van mediaal naar lateraal om zo het eerste chakra te open. Vanuit die openende techniek ben ik verdergegaan naar haar benen. Die heb ik vervolgens gemasseerd van bekken naar voeten om zo de energie naar benden te krijgen om haar te kunnen aarden voor als ze van de massagetafel afstapt. Ik merkte op dat haar voeten nu warmer waren.
Aan de voorzijde van het lichaam ben ik begonnen in het midden van het bekkengebied en heb ik van daaruit naar haar benen toegewerkt om ook weer de aarde-energie door te geven. De techniek is geleerd tijdens de chakramassagelessen.
Ik heb vervolgens mijn massage afgesloten met een zachte aanraking van bekken naar hoofd om ook deze verbinding te maken.
Mijn keuze om zo te werk te gaan is naar mijn inzicht goed verlopen. Zo heb ik gemerkt hoe zij reageert op mijn handen en op de manier waarop ik de massage aanbied. Hierdoor is voor de volgende behandeling de weg vrijgemaakt om andere gebieden te gaan behandelen. Ik denk dan ook een beetje aan klachtgericht werken.
Tijdsindeling: De intake heeft 20 minuten geduurd. De massage heeft 65 minuten geduurd. Hierdoor ben ik in totaal 85 minuten bezig geweest. Dit is 5 minuten korter dan bij de vorige cliënte. Dit komt omdat ik gerichter vragen ben gaan stellen en omdat ik meer de regie in het gesprek heb genomen.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Het viel me op dat we snel een verbinding hadden die voor de massage al gelegd was, maar die nu met de fysieke aanraking helemaal compleet was. Ik merkte op dat haar ademhaling vertraagde en dat ze rust kon ontvangen. Aan het einde van de massage was er ruimte voor vernieuwde energie. Ze gaf zelf aan dat ze van negatieve energie ontdaan was. Ik kon merken dat ze lichter was geworden doordat ze zo ontspannen was.
Wat ik zelf opmerkte: Ik merkte bij mezelf dat ik meer opensta voor een ander en dat het dan nog beter lukt om te luisteren naar de ander. Hierdoor kreeg het gesprek na de massage een andere wending. Er werd een gebeurtenis besproken die heel veel impact heeft gehad op Miep haar leven. Wat me zelf opviel is dat het me raakte, maar ook dat ik wist dat het van een ander is en dat ik er niets mee hoef te doen.
30-3-2022
De tweede behandeling van Miep.
We hebben voor de massage doorgenomen of er veranderingen zijn waargenomen. Dit kunnen mentale of fysieke veranderingen zijn. Ze ervaarde een ontspannen gevoel, dat ook gekoppeld is aan geaard zijn, ze voelde zich meer in verbinding met zichzelf en ze kon voelen wat er gebeurt in het lichaam. Door het minder in het hoofd zitten is er meer ruimte gekomen om te voelen en te ervaren. Hierdoor waren er minder gedachten aan de dagelijkse bezigheden, zoals aan werk en hoe het moet met het leven enzovoort.
De ontspanning bleef tot maandag hangen en is daarna heel langzaam weer weggegaan. Zo zijn de gedachten ook weer teruggekomen.
Massage: Deze massage is uitgevoerd na besproken te hebben waar haar behoeften lagen. We zijn uitgekomen op een massage van nek en schouders, waar veel voelbare spanning zit, en haar benen, waar ze ook spanning opmerkt tijdens het sporten. Ze doet aan recreatief hardlopen.
De massage ben ik begonnen met haar te laten aarden door een korte ademhalingsoefening met haar te doen zoals die me geleerd is bij de HSP-massage. Hierna heb ik het lichaam gepalpeerd om zo de spanning goed waar te kunnen nemen. Hierbij merkte ik op dat de schouders en nek zeker een vorm van spanning hadden. Het is een soort verharding van de spieren, maar ze zijn wel makkelijk in te drukken. De benen, en dan met name de hamstrings, zijn stijf door het hardlopen.
De massage is gestart met een korte hoofdmassage om rust te brengen in haar systeem en lichaam. Van daaruit ben ik gaan werken aan de nek en schouders, maar wel met meerdere technieken en met zachte energie en harde energie. De echte hardheid, zoals deze geleerd is met de deep-tissue massage, heb ik achterwege gelaten. Het was meer een gerichte massage om haar spieren tussen de schouders wat losser te maken. Na het losmaken ben ik doorgegaan met de massagetechnieken om ook aan de chakra’s te werken. Ik heb de verbinding tussen het vierde chakra en het onderliggende chakra proberen te verbeteren om zo meer in haar lichaam te kunnen voelen en ervaren. Als slot van de massage heb ik haar benen een massage gegeven zoals die bij de chakramassage is geleerd voor een aardende werking. Op deze manier heb ik de verbinding met de bovenste en de onderste chakra’s gemaakt.
Tijdsindeling: Het vervolggesprek heeft 15 minuten geduurd en de massage heeft 60 minuten geduurd. Hierdoor ben ik in totaal 75 minuten bezig geweest. Dit is precies de tijd die ik in gedachten had om een goede therapiesessie te verzorgen.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Ik merkte op dat ze, net als bij de vorige sessie, helemaal zen werd. De muziek en de ruimte waar ik mijn massages geef is erg rustgevend. Hierdoor merkte ik dat haar ademhaling rustiger en dieper werd en dat er een totale overgave was met het verplaatsen van de armen en benen. Dat geeft voor mij een gevoel van vertrouwen en dat ze zich totaal ontspannen voelt. Dit werd na de massage bevestigd.
Wat ik zelf opmerkte: Ik merkte op dat ik meer mezelf kon zijn. De behandeling ging vanzelf en ik hoefde niet veel na te denken over hoe ik me voelde en of ik het wel goed deed. Wel merkte ik dat ik een goede verbinding heb met haar, waardoor de massage soepel verloopt. Rust in mijn eigen systeem, dat is wat ik goed kon ervaren.
6-4-2022
De derde behandeling van Miep.
We hebben net als de voorgaande behandelingen doorgenomen of er na de massage belangrijke dingen zijn veranderd. Ze kon duidelijk merken dat ze meer in het lichaam aan het komen is. Dit merkte ze vooral aan dat ze beter slaapt en dat in slaap komen een stuk gemakkelijker gaat. Gedachten spelen minder op, doordat ze meer in verbinding staat met haarzelf. De verbinding met het lichaam is optimaler aan het worden.
Massage: Ik heb deze keer, net als de vorige keer, gevraagd waar haar behoefte ligt. Net als de vorige keer was dat een massage van de haar schouders en haar nek, alleen hebben we dit keer afgesproken dat de massage wat steviger zou zijn. Ik heb haar schouders gemasseerd op een klachtgerichte manier, met wel in gedachten om ook zachte energie toe te voegen. Net als de vorige keer heb ik haar benen meegenomen om weer dat aardende effect te geven waar ze ook behoefte aan heeft.
Tijdsindeling: Het vervolggesprek heeft 15 minuten geduurd en de massage heeft 60 minuten geduurd. Hierdoor ben ik in totaal 75 minuten bezig geweest. Dit is, net als de vorige keer, precies waar ik heen wil met de tijd van een behandeling.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Ik merkte spanningsvermindering in haar schouders en dan vooral tussen de schouderbladen in, waardoor haar nek ook meteen meer ruimte kreeg. Ik kon duidelijk merken dat deze wat stevige massage meteen meer impact had op haar lichaam door de ontspanning die ontstond. Bij navraag tijdens de massage bleek dit ook te kloppen. Er was duidelijk verschil waarneembaar voor haar en voor mij. Deze massage heb ik ook weer afgesloten met een been-chakramassage.
Wat ik zelf opmerkte: Ik merkte wederom ontspanning op. Het samenwerken met een cliënt en daar dan de behandeling op afstemmen geeft mij een fijn gevoel. Hierdoor kan ik er nog meer zijn. Voor de rest heb ik weinig opgemerkt bij mezelf. Ik was relaxt en had zelfvertrouwen.
De vierde behandeling van Miep
Net als alle vorige behandelingen ben ik begonnen met het vragen hoe het gegaan is na de massage en of er dingen waren opgevallen die anders waren. Het was haar opgevallen dat ze een stuk rustiger is dan normaal en dat ze meer in contact is gekomen met haarzelf, wat meer zelfvertrouwen geeft. Ik heb voor de laatste sessie afgesproken dat ze zelf mag aangeven welke massage er dan gegeven zou worden. Dit was een HSP-massage in combinatie met chakra’s.
Massage: Deze ben ik begonnen met een ademhalingsoefening om zo rust te creëren.Hierna ben ik verdergegaan met de massage, net als de eerste keer. Deze heb ik van hoofd naar voeten gegeven. Plekken waarvan ik aanvoelde dat er meer aandacht aan gegeven kon worden heb ik meteen meegenomen. Een van deze plekken was tussen de schouders, waar spanningen licht aanwezig waren, bij het vierde chakra. Een andere plek was haar bekkengebied, dus rond het staartbeen, bij het eerste chakra. Deze plek heb ik meegenomen om haar meer te aarden. Haar benen en voeten heb ik door middel van de chakramassage meegenomen om zo een aardend effect te creëren.
Deze massage was net als de eerste massage, maar nu meer aangepast aan haar lichaam. Dit komt door de opgedane ervaring tijdens de voorgaande massages, waardoor ik nu weet waar behoefte aan is, zodat ik er nog beter op in kon gaan.
De massage is afgesloten met twee handen op haar schouders. Daarna heb ik het contact weer verbroken.
Tijdsindeling: Het vervolggesprek heeft 15 minuten geduurd en de massage heeft 60 minuten geduurd. Hierdoor ben ik in totaal 75 minuten bezig geweest. Dit is precies de tijd die ik wil gaan gebruiken voor mijn massagetherapie.
Wat ik opmerkte bij de cliënte: Ik merkte op dat ze sneller in ontspanning kon komen. Haar ademhaling ging dieper en kwam uit haar buik. De spierspanning die ik als eerste opmerkte tijdens het palperen was na een paar strokes verminderd. De ontspanning kwam het lichaam in en dat was leuk om te ervaren. Vaak is dit best een subtiel moment bij cliënten, maar het was nu goed en duidelijk merkbaar.
Wat ik zelf opmerkte: Ik merkte op dat ik nu na de vierde behandeling weet waar de knelpunten aanwezig zijn in het lichaam. Ook het afstemmen van energie ging een stuk gemakkelijker. Kortom, ik kon zelf ook meer aarden en bij de cliënt zijn. Het is dan fijn voor mijzelf om dat te herkennen en er wat mee te doen om een nog betere therapeut te worden.
Hoe kijk ik terug op het traject met Miep: Ik kijk terug op het traject met een goed gevoel. Vanaf de intake tot de laatste sessie was het een mooi traject. Bij de eerste sessie heb ik goed gekeken en onderzocht. In de tweede sessie ben ik wat verder ingegaan op de problematiek die er speelt en heb daar verder op ingezoomd tijdens de massage. Tijdens de derde sessie heb ik dit voortgezet en heb ik nog dieper kunnen komen in de problematiek waar zij tegenaan loopt. Zo zijn we heel langzaam tot de kern gekomen. De laatste behandeling was fijn om te geven, doordat het afstemmen erg gemakkelijk ging. Het was dan ook erg prettig om zo de laatste sessie af te sluiten.
Evaluatie met cliënte: We hebben besproken wat de sessies gedaan hebben met het lichaam en de geest. Ze merkte op dat er meer ontspanning is gekomen in het lichaam en dat de energie weer is gaan stromen. Vaak had ze het idee dat het stagneerde in het lichaam, maar nu is de blokkade, zowel energetisch als lichamelijk, gladgestreken.
De massage geeft vooral heel veel rust in het hoofd en brengt dat ze even niet na hoeft te denken. Ze kon zich laten gaan in het moment en zich daar ook bevinden: “Nu ben ik hier en ik hoef niks.” Dat gaf rust.
Het is een mooie massage die vooral gericht is op HSP’s, maar ook een massage die mooi kan passen bij mensen die last hebben van een burn-out, merkte Miep op. Ik ben het daar helemaal mee eens. Vaak willen mensen met een burn-out een massage om weer terug te komen in het lichaam en dan willen ze vooral dat ik veel kracht gebruik. Mijn mening is precies het tegenovergestelde: zachtheid en weer connectie vinden met je eigen innerlijke ik door zachte aanraking is belangrijk. Ik vond het leuk dat we het hier samen over eens zijn.
Samenvattend:
Miep is heel erg tevreden met de uitwerking van de massage en komt zeker weer terug om dit ontspannen en rustige gevoel vast te houden.
Hoofdstuk 2
Mijn eindconclusie is dat mensen die HSP zijn of wel hoogsensitief zijn, heel erg gebaat zijn bij een massage. Inmiddels heb ik sinds de sessies met mijn twee proefpersonen al regelmatig mensen geholpen met de klachten die door hoogsensitiviteit veroorzaakt kunnen worden.
Verder heb ik uit de twee trajecten geleerd dat er meer begrip moet komen voor HSP’s in het algemeen. HSP’s zijn net als alle andere mensen ook maar mensen, alleen is alles wat fijner en gevoeliger dan bij een niet-HSP. Vaak worden HSP’s gezien als gevoelige types. Dit kan in de jeugd opgemerkt worden door een familielid of een oplettende leraar. Spel en andere activiteiten kunnen voor een HSP in de jeugd al een opgave zijn.
Externe prikkels kunnen zorgen voor een overprikkeling. Geluiden, geuren, licht en aanraking kunnen zo zorgen dat het te veel is voor een HSP, waardoor hij of zij van slag kan raken. Voor het van slag raken was vroeger weinig begrip of het werd afgedaan als zielig doen. Tegenwoordig is het voor een HSP al meer geaccepteerd dat diens gevoeligheid er mag zijn, maar er is nog verbetering mogelijk.
Ik wil hierbij opmerken dat het woord hooggevoelig misschien wel de meest misbruikte term is van de 21e eeuw, want iedereen is tegenwoordig hooggevoelig. Dat is jammer en op deze manier kan de echte HSP eronder leiden. Het is echter niet voorgekomen dat ik mensen die niet echt hooggevoelig waren in mijn praktijk heb getroffen.
Wat zegt het wetenschappelijk onderzoek: De term Hoogsensitief persoon (HSP) is geformuleerd door E. Aron (Aron & Aron, 1997). De term omschrijft de persoonlijkheidskenmerken die door andere onderzoekers beschreven worden als een zwak zenuwstelsel, hoge reactiviteit en zintuigelijke verwerkingssensitiviteit (Aron, Aron & Davies, 2005). Gemiddeld is 20% van de bevolking hoogsensitief of wel een HSP (Kagan, Snidman, Arcus & Reznick, 1994). Het aantal hoogsensitieve vrouwen is gelijk aan het aantal hoogsensitieve mannen (Zoeren, 2006). Hooggevoeligheid kenmerkt zich door een hoge mate van sensitiviteit en responsiviteit voor de omgeving en sociale prikkels (Acevedo et al., 2014). Het zenuwstelsel is gevoeliger als het gaat om ontvangen, ordenen en verwerken van prikkels (Aron, 2011). Prikkels worden op een intensievere manier verwerkt (bergsma, 2016). Dit houdt in dat alle binnenkomende informatie uit prikkels geanalyseerd wordt op risico’s en dat daarna pas de actie ingezet kan worden.
Het onderzoek dat ik gebruik heeft veel diepgang met meerdere lagen van onderzoek: van kinderen en de verdere ontwikkeling naar volwassenheid. Ik ga me richten op de volwassenen. Ik bied geen massage aan voor kinderen. Daarom zal ik het gedeelte van het onderzoek dat over kinderen gaat hier verder buiten beschouwing laten.
De groep volwassenen waar ik me specifiek op ga richten zijn mensen die last hebben van psychopathologie en stressgerelateerde klachten. Voornamelijk met de stressreducerende werking van massage wil ik HSP’s gaan helpen. De psychopathologie zal in de meeste gevallen door een andere specialist moeten worden behandeld. Ik heb niet genoeg kennis en bevoegdheid om deze cliënten daarmee te helpen.
Graag zou ik een samenwerking willen zoeken met andere therapeuten en zorgprofessionals die mensen die HSP zijn behandelen en begeleiden. Mijn aanvulling als massagetherapeut kan hier verschil in maken.
Zoals ik in meerdere boeken en andere studies heb gelezen, vallen mijn twee cliënten onder een groep van mensen die behoort tot de 15 à 20% groep. Deze mensen hebben een fijner afgesteld zenuwstelsel. Hierdoor worden opgedane ervaringen dieper verwerkt in de hersenen dan bij niet-HSP’s.
Het brein van HSP’s is veel gevoeliger, waardoor prikkels en ervaringen van buitenaf harder binnenkomen. Door de overgevoeligheid komen emoties en andere stimulatie veel harder binnen, waardoor er stress kan ontstaan. Van deze stressfactoren hebben HSP’s meer last.
Hier ga ik verder met de onderbouwing van het onderzoek wat gedaan is naar HSP zijn.
Naast de hersenen kunnen ook andere organen zorgen voor gevoeligheid voor de omgeving. De bijnieren, die de corticosteronspiegel verhogen, kunnen ook het perifere systeem aansturen, waardoor de gevoeligheid voor de omgeving toeneemt. Ook is er bewijs gevonden dat omgevingsfactoren het vermogen hebben om genexpressie te wijzigen door middel van epigenetica. Echter, er is geen bewijs gevonden dat verhoogde blootstelling aan stress op vroege leeftijd de verandering van de reactie van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as) beïnvloedt. Er is hier mogelijk versterkt stress-copinggedrag wat zich manifesteert in gevoeligheid voor de omgeving.
Onderzoek naar de genetica en ecologie van hooggevoeligheid is nog maar net begonnen. Om een beter beeld te krijgen is er meer onderzoek nodig naar HSP zijn en de verhoogde gevoeligheid voor omgeving en emotionele activiteit. Onderzoek laat zien dat dieren met een serotonerge genvariant bij stimulatie sterker reageren op emotionele gebeurtenissen, net als bij HSP’s.
Onderzoek in de hersenen naar de werking van hooggevoeligheid is sterk verbeterd door gebruik van MRI-scans. Ook dit onderzoek staat, net als andere onderzoeken naar hooggevoeligheid, nog in de kinderschoenen.
Een grootschalig onderzoek naar de diepteverwerking in de hersenen zal mogelijk meer duidelijkheid geven. De neurowetenschap ziet de hersenen als verschillende sets grootschalige netwerken die brede domeinen van cognitieve functies ondersteunen. Dit zijn netwerken zoals het netwerk dat de bottom-up aandacht voor opvallende stimuli ondersteunt en het netwerk dat actief is wanneer mensen niet aan het werk zijn en hun gedachten afdwalen. Deze netwerken zouden mogelijk HSP-gevoeligheidsfactoren kunnen onderbouwen.
HSP zijn kan voor meer atypische klachten zorgen, wat psychische stoornissen kan veroorzaken. De onderzoeken met betrekking tot HSP zijn leggen verbanden met symptomen van angst, depressie en somatische symptomen. Deze hoeven niet direct door zintuigelijke prikkels of negatieve emoties te worden veroorzaakt, maar kunnen ook secundaire cognitieve reacties op prikkels zijn.
Bij andere modellen wordt ook aangetoond dat psychische problemen meer voorkomen bij HSP’s. Dit is onafhankelijk onderzocht. Onderzoek wijst uit dat problemen met de emotieregulatie bij HSP’s eerder kan leiden tot depressie.
Interventie bij HSP’s kan dan ook gezocht worden in het reduceren en leren reguleren van emoties en omgaan met emoties. Mindfulness lijkt een positieve werking te hebben op gedachten. Ook bepaalde soorten van meditatie hebben een positieve werking.
Er is een behoefte aan de ontwikkeling van HSP-interventies om preventief het ontwikkelen van atypische klachten te verminderen. Het zou helpen om mensen die HSP zijn en tegen klachten aanlopen te informeren over psycho-educatieve programma’s.
Dit zal voor meer bewustwording zorgen en overprikkeling van HSP’s zal beter begrepen worden. Ouders en leerkrachten die vroegtijdig signalen opvangen van kinderen kunnen hierdoor al vroeger aansturen op hulp om beter te leren omgaan met prikkels en emoties.
Zelf ben ik een opleiding in de vorm van een thuisstudie aan het doen van Civas tot HSP-coach. Zo hoop ik nog meer handvatten te krijgen om mensen te kunnen helpen met dit lastige onderwerp. Het is een leuke studie die ik erbij doe en tot nu toe heel leerzaam.
Hoogsensitieve personen hebben meer tijd en energie nodig om prikkels te verwerken dan niet hoogsensitieve personen, door de meer intense verwerking. Op het moment dat cliënten meer prikkels binnenkrijgen dan ze kunnen verwerken ontstaat overprikkeling. Het wordt veroorzaakt door dat het lichaam niet genoeg tijd en energie heeft om alle informatie te verwerken (Acevedo et al.,2014). Zoals het er nu uitziet zullen volwassen met HSP steeds meer last gaan ondervinden doordat de hoeveelheid prikkels in de maatschappij toeneemt. Het is daarom belangrijk om deze groep mensen te ondersteunen in het leren omgaan met prikkels van buitenaf.
Hoogsensitieve personen raken sneller uitgeput, vooral als ze overprikkeld zijn. In deze situatie kunnen ze overvallen worden door emoties, waarbij ze moeite kunnen hebben om hun emoties te beheersen. Dit uit zich in prikkelbare reacties of huilbuien (Swanepoel, 2013). Mijn cliënten herkennen de overprikkeling en de uitputting. Harde geluiden zorgen bij beide cliënten voor overprikkeling.
Verduidelijking van prikkels en verwerking hiervan door hoogsensitieve personen. Een prikkel is een verandering in de interne of externe omgeving. Prikkels zorgen voor het opdoen van ervaringen van buitenaf voor zintuigelijke ervaringen (Bogdashina, 2004). Prikkels worden door sensorische receptoren ontvangen zoals de receptoren in de ogen bij het gezichtsvermogen en in de oren het gehoor. De sensorische prikkels worden omgezet in zenuwsignalen die vervolgens naar de hersenen gestuurd worden. Deze worden verwerkt in de hersengebieden die gespecialiseerd zijn in het verwerken van dat type signaal. Mensen met een hoog sensitief zenuwstelsel hebben geen betere zintuigen maar verwerken de binnengekomen informatie grondiger en nauwkeuriger dan niet hooggevoelige mensen. (Hoof, 2016) Als een hooggevoelig persoon overprikkeld raakt reageert en gedraagt deze persoon zich ook anders (Swanepoel, 2013).
Lichamelijke stress kan hierbij een factor zijn. Zie ook mijn twee cliënten die hinder ondervinden van overprikkeling. We kunnen stress goed verwerken als er momenten van rust tussen zitten om de stress te verwerken. Als er te veel stress en prikkels te snel achter elkaar optreden kan het gebeuren dat het deel van het brein dat logisch nadenken, relativeren, beslissingen nemen en emotieregulatie faciliteert wordt uitgeschakeld omdat het stressbrein zelfstandig functioneert en de boel overneemt (Hoof, 2016).
Emoties gaan dan met iemand op de loop en het gevoel kan ontstaan dat er geen controle meer is. Dit gaat gepaard met fysieke klachten zoals, trillen, spanning en hartkloppingen. Overprikkeling heeft dus veel overeenkomsten met stress (hoof, 2016). Een op hol geslagen stress brein kan bij iedereen optreden, alleen gebeurt dit sneller bij hoogsensitieve personen. Dit komt ook naar voren bij de twee cliënten die ik behandeld heb en die spanningsklachten ervaren.
Mijn eindconclusie: Ik heb gemerkt dat de twee cliënten die bij mij mee hebben gedaan aan me scriptie duidelijk verbetering voelden in hun totale gesteldheid. Dit maak ik op uit de verslagen die ik gemaakt heb en de positieve feedback die ik gekregen heb van beide cliënten.
Massage en lichaamsgerichte therapie hebben een positieve uitwerking op mensen. Het ontdoet het lichaam van spanningen en brengt de geest tot rust; zie hiervoor ook het onderzoek dat ik voor het tweede jaar beschreven heb. Hierin wordt het voordeel van massage beschreven in een wetenschappelijk onderzoek.
Massagetherapie is een manier om zacht weefsel handmatig te manipuleren voor genezing of welzijn (Moyer et al., 2004). Het is aangetoond dat het een verscheidenheid aan symptomen kan verlichten. (Field, 2014; Nakano et al..,2019). De doeltreffendheid ervan is aangetoond bij migraine, depressie, algemene pijnvermindering, vermindering van stress en een algehele toename van het welzijn en het immuunsysteem (Cady and Jones, 1997; Field, 1998; Moyer et al., 2004; Ernst et al., 2007; Russell et al., 2008; Lee et al., 2010; Li et al., 2014). Mijn twee proefpersonen ervaren stress door overprikkeling, dit wordt duidelijk door de massagetherapie. Het onderzoek toont aan dat door massagetherapie zoals ik die gegeven heb het stressniveau verminderd is. Zie hiervoor ook de evaluatie van beide cliënten.
De voordelen van massage die vooral worden beschreven worden zijn lichamelijke ontspanning door aanraking van buitenaf. Hierdoor wordt het zenuwstelsel positief beïnvloed en ontstaat er rust in het lichaam. Mede door de activering van de 10e hersenzenuw (Field et al.,2010a). Het mechanisme dat hiervoor kan zorgen is de druk die op de zenuw wordt uitgeoefend tijdens de massage, wat hierdoor de parasympatische activiteit stimuleert of de vagale tonus verhoogt (Diego et al., 2004; Moyer et al., 2004). Volgens de polyvagaal-theorie (Porges, 1985, 1995, 2007, 2011) zorgt de 10e hersenzenuw voor de aansturing van emotie, aandacht, zelfregulatie, communicatie, sociaal gedrag en aanpassingsvermogen (Beauchaine enThayer, 2015). Er wordt van uitgegaan dat massagetherapie de vagale functie verhoogt en zorgt voor een verbeterde regulatie van de autonome activiteit. Hierdoor verbeteren de symptomen die gepaard gaan met ontregeling.
Regelmatig hoor ik iemand zijn maag knorren en dat is vaak voor mij een teken dat de parasympaticus geactiveerd is en er diepe ontspanning is.
Met betrekking tot de geest hoor ik dat mensen even uit het hoofd konden zijn, dat er rust was en dat er even geen gedachten waren. Verder viel op dat de tinnitus minder werd, maar helaas ook weer terug is gekomen. Ik denk dat er door meer rust in het systeem minder stress zal ontstaan wat als voordeel heeft dat tinnitus vermindert.
Het zijn vrij algemene dingen die we vaak al weten over wat we wel en niet moeten doen om minder stress of prikkels te ervaren of op te vangen.
HSP’s hebben sneller en meer last van overprikkeling, waardoor er spanningen ontstaan in het lichaam die er niet uit willen. Geestelijke emoties kunnen zich in het lichaam vastzetten, waarbij het moeilijk is om ervan los te komen.
Ik heb met deze twee cliënten bereikt dat er wat van deze opgeslagen energie uit het lichaam gegaan is. Met energie bedoel ik opgeslagen prikkels die zorgen voor bewegingsbeperkingen. Dit geeft fysiek, maar vooral mentaal een flinke verlossing. Rust is een bevrijding en dat allemaal door aanraking.
Hoofdstuk 3
Mijn therapeutische ontwikkeling was een hele reis en die is nog niet af. Laat ik beginnen bij het begin. Ik had voor 2018 nooit geloofd dat ik ooit als masseur en laat staan als therapeut zou gaan werken. Toen ik in 2018 met een depressie te maken kreeg en mijn toenmalige functie als servicemonteur niet kon uitvoeren, ben ik in de ziektewet beland.
Dit gaf veel onenigheid met de werkgever en als je dan niet lekker in je vel zit komt dit extra hard aan. Gelukkig had ik een bedrijfsarts die me helemaal begreep en me de vrijheid gaf om mezelf weer te herpakken. Ik kreeg psychische hulp door gesprekken en ik ben weer gaan sporten. Dat deed ik vroeger al, maar dat was er in de loop der tijd bij ingeschoten.
Sporten gaf me een gevoel van vrijheid en een gevoel van bezig zijn met mezelf. Ik had gelezen dat het bovendien zorgt voor de aanmaak van hormonen, waardoor je je beter gaat voelen en daar zorgde het inderdaad voor. Ik was iedere dag in de sportschool even een uurtje intensief aan het sporten. Wat ik ook merkte was de verbinding die er was ontstaan met de drang om wat te gaan doen. De verbinding tussen mijn lichaam en geest was aan het herstellen. Ik had het toen nog niet door, maar als ik er nu naar terugkijk klopt het holistisch gezien helemaal.
Ik wilde meer en ik ben een opleiding gaan volgen tot fitnessinstructeur. Dit vond ik erg leuk en ik heb veel gezien en geleerd over mezelf en over de mensen die in dat milieu gedijen. Zij hebben vaak een mentaliteit van ‘stoer, sterk, kijk mij nou eens’. Dit was het geval bij zowel mannen als vrouwen en ze waren allemaal erg fanatiek. Ik was zelf ook wel fanatiek, maar ik had het niet zo op de manier van werken. Ik ben niet een stoere alphaman met een groot ego. Ik ben een beetje een slome en dat is nu helemaal goed.
Ik ben hier ongeveer zes maanden mee bezig geweest in de tijd dat ik in de ziektewet zat, maar het was niks voor mij. Het was te snel en te veel ego. Daarnaast werkte ik als vrijwilliger bij de luisterlijn. Mensen kunnen daarheen bellen met allerlei klachten of zomaar voor een praatje. Daar heb ik een fantastische tijd gehad. Ik denk dat het daar deels begonnen is met het proberen te begrijpen van therapeutische interventies. Het is natuurlijk een heel breed scala aan gesprekken, maar ik heb daar geleerd te luisteren naar anderen. Dit is wel moeilijker door een telefoon dan als er iemand live tegenover mij zit.
Al deze voorgaande ervaringen heb ik meegenomen in de opleiding bij Esoterra. Ik ben als zij-instromer begonnen en met een opleiding sportmassage als massagebasis.
De boeken die ik ging lezen waren fantastisch. Ik ben begonnen met het boekje van Carla Bongers: karakterstructuren. Dat was een leuk en fijn boek om te lezen. Het was basic als ik het vergelijk met het boek ‘De Maskermaker’ van W. Veenbaas, maar wel compleet.
In dit boek heb ik veel gelezen waarin ik mezelf herkende. Door de lessen heen ben ik ook steeds beter gaan begrijpen waar mijn masker vandaan komt en hoe ik hiermee omga. Ook heb ik geleerd dat deze structureren kunnen veranderen door gebeurtenissen in het leven en hoe je er fysiek uitziet. Ik vind het wonderlijk dat het leven en dan de mens zo dynamisch in beweging is. Zelf vind ik het wel lastig om mensen te beoordelen op de manier zoals uitgelegd wordt, dus dat je kunt zien hoe een persoon is aan de hand van de bouw van het lichaam. Vaak neem ik dit als achtergrondinformatie mee in mijn intakegesprek, maar doe ik er verder niet veel mee.
Het is voor mij leuk om te weten dat er zo gekeken is in de oude wetenschap naar de psyche van de mens.
Echter, er zijn meerdere fascinerende leerdoelen geweest en een daarvan is de psychologie van chakra’s. Nu moet ik toegeven dat ik binnen een minuut het boek van de chakrapsychologie in de open haard wilde gooien. Ik had er helemaal niks mee. Ik vond het een gebral om niets, maar dat was toen.
Nu ik me meer verdiept heb in het boek en zelf heb gevoeld en onderzocht waar en waarvoor de energie er is in het lichaam, ben ik helemaal om. Ik kan het soms niet helemaal goed verwoorden, maar ik voel bij mezelf en anderen aan dat er soms een onbalans is ontstaan in de energie. Ik weet niet wat het is, maar je voelt het en je merkt het.
Ook is het leuk om mensen ervan bewust te maken dat er meer is dan alleen het lichaam en de geest. Door de geleerde technieken toe te passen in de praktijk en specifiek ook de aardende massagetechniek, hebben mensen weer contact met zichzelf en met de wereld. Het is leuk dat anderen dat ook opmerken.
Samenwerking van lichaam en geest en de bewustwording van mezelf en anderen helpen met het bewust worden van hun eigen innerlijke zelf en zichzelf zijn. Zelf ben ik erachter gekomen dat lichaam en geest een zijn, door de manier waarop ik kijk en voel. Door wat er in mijn verleden gebeurd is en de overtuigingen die ik heb en had, ben ik gevormd zoals ik nu ben. Dat is erg dynamisch, omdat ik nog in een leerproces zit. Ik kan nog veel leren in het werk als professioneel therapeut, maar ook als persoon.
Op professioneel niveau ben ik nog een beginner met het holisme. Het is soms lastig om de juiste vragen te stellen om mensen uit te nodigen om te voelen en te ervaren wat er gebeurt in hun lichaam. Vooral open vragen stellen is af en toe een uitdaging. Het lukt me wel, maar af en toe blokkeert er iets in en dan komt het er niet uit of ben ik met mijn gedachten al verder gegaan. Als ik een vraag heb gesteld, dan weet ik daar meteen op door te pakken om zo een mogelijke blokkade te kunnen vinden en verhelpen.
Waar voor mijzelf nog aandacht aan besteed moet worden is het omgaan met emoties van andere mensen. Ik heb gemerkt dat het voor mij lastig kan zijn als iemand erg emotioneel reageert op een behandeling. Vaak weet ik wel een houding aan te nemen om mensen daarbij te begeleiden en dat gaat me goed af, maar soms weet ik me geen houding te geven. Dat kan waarschijnlijk ook komen door de persoon waarbij het gebeurt.
Ik denk ook iedere therapeut zijn eigen mensen aantrekt en daarbij het beste uit de cliënt kan halen. Persoonlijk ben ik een therapeut die wel eens een traan kan laten, maar niet een therapeut die heel erg diep doorvraagt. Als het komt, komt het en anders is het ook goed.
Voor mezelf kan ik onderzoeken wat een situatie of emotie van een ander bij mij oproept. Ik weet meteen waar het probleem ligt. Ik heb in mijn verleden en het heden mensen leren kennen die op een bepaalde manier de aandacht op zich gericht willen hebben. Ze geven de schuld aan een ander, omdat ze emotioneel verwaarloosd zijn. Ze zitten in de slachtofferrol en nemen geen enkele verantwoordelijkheid voor hoe zij zelf zijn geworden en hoe hun leven is geworden. Met dit soort mensen kan ik helemaal niets. Aan mij de uitdaging om dit beter te leren begrijpen.
Inmiddels ben ik onder behandeling van een psychotherapeut en werken we hieraan. Dat helpt mij meer te ontspannen en me minder te laten raken door dit soort mensen. Het is nog een hele weg naar verlichting, maar ik ga er zeker komen, aangezien waar ik vandaan ben gekomen. Dit is een van de verbeterpunten waar ik mee aan het werk ben.
Ook een aandachtspunt is intimidatie. Hiermee bedoel ik intimidatie door aanstootgevende poses, opmerkingen die wel eens gemaakt zijn of een hand die je prompt beetpakt. Ik neem mijn werk als massagetherapeut serieus en ik laat geen enkele vorm van intimidatie toe in mijn werkkring. Helaas zijn er wel mensen die denken dat een massage ook op een andere manier uitgevoerd kan worden dan zoals die bedoeld is.
Hier bedoel ik mee: cliënten die plekken aanwijzen op het lichaam waar je als masseur niet zal komen. Zij geven dan aan dat in die regio heel veel spanning aanwezig is en dat je dat kan voelen als je je hand of vinger erop legt. Dat zijn dan niet meteen de intieme delen, maar een of twee millimeter ernaast. Dat soort escapades ben ik helemaal niet van gediend.
Wanneer we beginnen met de massage geef ik aan welke kleding uitgedaan moet worden. Ik wacht dan op de gang zodat de cliënt zijn of haar privacy heeft. Diegene geeft een signaal als hij of zij klaar is en onder een handdoek ligt die al half opengevouwen klaarligt. Ik geef duidelijk aan om de handdoek van 100 x 200 cm over zichzelf heen te trekken.
Wat er regelmatig gebeurt is dat mensen niet onder de handdoek liggen en wijdbeens op mijn massagetafel liggen. Dit is heel vervelend en niet nodig. Bovendien is het behoorlijk schokkend dat iemand op die manier aandacht wil trekken. Ik bedek mensen dan en geef aan dat het de volgende keer gewenst is dat ze die handdoek gebruiken.
Wat het doet met mij: ik vraag me dan vaak twee dingen af. Ten eerste: waarom lig je zo op een massagetafel? Probeer je me iets duidelijk te maken? Ten tweede: krijg je geen aandacht en ben je op deze manier op zoek naar aandacht? Wat gaat er mis bij degene die zo op de massagetafel ligt?
Een ding is zeker: ik zal me niet zal laten verleiden door dit soort acties die mensen uitvoeren. Ik vind het wel storend dat mensen geen respect hebben voor de aangegeven instructies.
In het begin was ik te onzeker om er iets van te zeggen. Ik was net begonnen met de winkel en cliënten betekenen geld, dat nodig is om de winkel open te houden, maar dat was toen de manier van werken. Nu ben ik een stuk zelfverzekerder en geef op een subtiele manier aan dat het niet gepast is om zo aan te vangen met de massage.
Vaak wordt er dan bij de volgende afspraak een handdoek gebruikt. Daardoor ben ik blij en is de cliënt ook blij.
Dit onderwerp heb ik ook besproken met de intervisiegroep van de Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijzen (VBAG). Het voorval was met een man. Deze kwam voor een massage, ontkleedde zich helemaal en ging liggen op de massagetafel. Hier is niks mis mee, maar ik heb wel aangeven dat de onderbroek aan mag blijven. Dat had hij niet gedaan, omdat hij geen onderbroek aanhad. De massage ging helemaal goed en de cliënt was tevreden, totdat hij de deur uitging en tegen me zei dat hij “in de stemming kwam door de massage”.
Ik was helemaal perplex door zijn opmerking. Ik gaf aan niet te begrijpen wat hij bedoelde, waarop hij knipoogde en weg was.
De intervisie was met drie andere mensen en daar zitten ook twee homomannen bij. Het was hilarisch hoe we het besproken hebben en we zijn tot de conclusie gekomen dat er in de wereld van de massage ook een soort van onderstroom is voor gay-massage. Ik heb toevallig net een man getroffen die bij mij terechtgekomen is die avances wilde maken.
De uitkomst en het advies van de intervisie waren om meteen in te grijpen als ik het idee heb dat iemand seksuele bijbedoelingen heeft. Dat is geen enkel probleem en schept meteen duidelijkheid. Zoals ze het allebei zeiden, moet ik aangeven aan de cliënt: “Je hebt net de verkeerde getroffen.” De volgende keer dat dit gebeurt, zeg ik dat ik op vrouwen val en dan laten ze me met rust. Kort maar krachtig, maar het werkt ook nog.
Inmiddels is deze cliënt nog een keer geweest voor een massage. Ik heb dit aangeven en er zijn geen voorvallen meer geweest. Hij lag nog wel naakt op de massagetafel, maar met een handdoek over zich heen, dus dat is geen probleem. Hij had alles netjes bedekt, waardoor hij en ik beiden tevreden waren.
Mijn eigen pathologie heb ik al eens beschreven in een blog en ik heb daar een opdracht van gemaakt voor Esoterra van het tweede jaar.
Ik heb last gehad van een depressie en soms heb ik hier nog de naweeën van. Momenteel ben ik daarvoor onder behandeling bij een psychotherapeut. Mijn klachten uiten zich in neerslachtigheid, depressie en onzekerheid. De klachten zijn vanaf mijn jeugd aanwezig en ik ben vanaf mijn zestiende jaar bezig hier beter mee te leren omgaan.
Mijn jeugd is de basis geweest waar bijna alles misgegaan is. Mijn vader heeft daar een grote rol in gespeeld. Vooral het er niet zijn als vaderfiguur heeft een grote impact gehad op de ontwikkeling van Niels als kleine jongen. Veelal was hij er wel, maar dan vooral voor andere mensen en niet voor mij. Dit heeft me gemaakt tot wie ik ben. Ik heb vaak geprobeerd zijn aandacht krijgen of ook eens een aai over de bol. Deze was er helaas niet voor Niels, maar wel voor anderen, die in zijn ogen belangrijker zijn dan zijn kinderen.
Hier heb ik zeker veel last van gehad, ook bij alledaagse dingen waar ik me nu minder druk over maak, maar waar ik wel druk over kan nadenken. Daarnaast heb ik last van het berekenen of dingen wel gaan zoals ik ze verzonnen heb. Deze gedachten en rekenmethode komen regelrecht uit mijn verleden. Deze gedachten zijn bijvoorbeeld: ‘doe ik het wel goed?’, ‘gaat het wel goed?’ en ‘val ik niet te veel op?’
Alles om maar niet te veel uit de pas te lopen om de confrontatie niet aan te hoeven gaan. Dat was namelijk de andere kant van mijn vader. Ik kon het nooit goed doen. Vernedering, kleineren, en het beloven van dingen en die niet nakomen, daar was hij altijd goed in. De vernedering was het ergste en daar kan ik nu nog steeds heel slecht tegen. De veiligheid die ik bij hem zou willen zoeken was er niet. Laat ik het zo verwoorden: ik was een ongeaarde jonge plant.
Door de jaren heen ben ik me gaan ontwikkelen tot wie ik dacht dat ik was. Ik werkte veel en voelde niet aan wat er goed voor mij was. Ik ontweek mijn gevoel heel erg en was er ook wel een beetje trots op dat dingen mij niet zo raakten. Ik was een meester in het pleasen van mensen. Zo deed mijn vader dat ook, dus leek er voor mij geen vuiltje aan de lucht, totdat ik in 2012 een bedrijfsongeval kreeg, waarbij twee vingers helemaal verbrijzeld waren. Ik zie die datum als een soort van tik op de vingers die aangaf dat er wat anders moest gaan gebeuren in mijn leven.
Ik heb daar zeker wat aan gedaan. Ik ben anders gaan kijken naar mijn leven en naar mijn handelen.
Helaas was dat niet genoeg en ben ik in 2018 thuis komen te zitten met een burn-out en een zware depressie met suïcidale trekken (zie blog). In die tijd ben ik wel in een hele diepe put gevallen. Alles mislukte en ik was nog onzekerder dan daarvoor. Mijn baan waar ik 20 jaar had gewerkt zou ik kwijtraken en eigenlijk was alles onzeker.
De druk die ik toen ervaarde en de bochten waar ik me altijd in heb gewrongen zijn weg aan het gaan, of beter gezegd, ik weet er beter mee om te gaan. Door minder gedachten kan ik me meer focussen op wat ik wil en op wat ik belangrijk vind, maar ook zeggen en aangeven wat mij totaal niet zint.
Wat mij heel erg helpt is in het hier en nu te zijn en niet meer achter me te kijken wat er allemaal mis is gegaan en niet altijd maar vooruit te kijken wat daar kan zijn. Het is in het nu waar ik ben en leef.
Die openbaring dat je zo je leven kan leiden is voor mij een stap in het nieuwe bewust worden van Niels. Het geeft me ruimte tot denken waar het voorheen beperkt werd door gedachten waarmee ik mezelf in de weg zat.
Om een heel lang verhaal te voorkomen: ik ben ervan overtuigd geraakt dat ik meer kan dan ik dacht. Het zijn de valkuilen waar ik in val, de gedachten dat het niet gaat en de twijfel die daar bijkomt die me soms laten voelen alsof ik me weer laat ontwortelen. Ik ben me er meer bewust van. Wat me ook opvalt is dat er de laatst tijd er veel dingen vanzelf gaan als ik eraan denk. Het is niet dat dingen meteen uitkomen, maar vaak gebeuren er dingen die ik hiervoor als heel toevallig beoordeelde. Nu dat ik merk dat sommige dingen geen toeval zijn, maar dat het zo moet zijn dat het zo loopt. Dit is synchroniciteit, waar ik steeds meer achter kom en waar ik me steeds meer in herken. Het is wonderlijk dat dingen gebeuren en zo op mijn pad zijn gekomen. Het is niet de fysieke rijkdom waar van ik droomde, maar de rijkdom om te ervaren wat er allemaal is.
Ik weet ook zeker dat ik er nog lang niet ben, maar dat ik wel de goede kant op aan het gaan ben om mezelf te kunnen ontwikkelen.
Bronvermeldingen:
Acevedo, B. P., Aron, E. N., Aron, A., Sangster, M. D., Collins, N., & Brown, L. L. (2014). The highly sensitive brain: An fMRI study of sensory processing sensitivity and response to others’
emotions. Brain and behavior, 4(4), 580-594.
Anodea J. (10e druk 1999). Chakra werkboek.
Anodea J. (21e druk 2020). Handboek chakra psychologie.
Aron, E. N. (46e druk2021). Hoog sensitieve personen: hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt
Aron, E. N., & Aron, A. (1997). Sensory-processing sensitivity and its relation to introversion and emotionality. Journal of Personality and Social Psychology, 73(2), 345-368.
Aron, E. N., Aron, A., & Davies, K. M. (2005). Adult shyness: The interaction of temperamental sensitivity and an adverse childhood environment. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(2), 181-197.
Beauchaine, T. P., and Thayer, J. F. (2015). Heart rate variability as a transdiagnostic biomarker of psychopathology. Int. J. Psychophysiol. 98, 338–350. doi: 10.1016/j.ijpsycho.2015.08.004
Bergsma, E. (2016). Hoogsensitieve kinderen. Gieten: Booklight
Bogdashina, O. (2004). Waarneming en sensorische ervaringen bij mensen met autisme en
aspergersyndroom. Antwerpen: Garant.
Cady, S. H., and Jones, G. E. (1997). Massage therapy as a workplace intervention for reduction of stress. Percept. Mot. Skills 84, 157–158. doi: 10.2466/pms.1997.84.1.157
Diego, M. A., Field, T., Sanders, C., & Hernandez-Reif, M. (2004). Massage therapy of moderate and light pressure and vibrator effects on EEG and heart rate. Int. J. Neurosci. 114, 31–44. doi: 10.1080/00207450490249446
Ernst, E., Pittler, M. H., Wider, B., & Boddy, K. (2007). Massage therapy: Is its evidence-base getting stronger. Complement. Health Pract. Rev. 12, 179–183. doi: 10.1177/1533210107306090
Field, T. M. (1998). Massage therapy effects. Am. Psychol. 53, 1270–1281
Field, T. (2010). Touch for socioemotional and physical well-being: A review. Dev. Rev. 30, 367–383. doi: 10.1016/j.dr.2011.01.001
Field, T. (2014). Massage therapy research review. Complement. Ther. Clin. Pract. 20, 224–229. doi: 10.1016/j.ctcp.2014.07.002
Greven, C.U., Lionetti, F., Booth, C., Aron, E.N., Fox, E., Schendan, H.E., Pluess, M., Bruining, H., Acevedo, B., Bijttebier, P., & Homberg, J. (2019). Sensorische verwerkingsgevoeligheid in de context van omgevingsgevoeligheid: een kritische beoordeling van de onderzoeksagenda.
Neurowetenschap en Biogedragrecensies, 98, 287-305. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2019.01.009
Hendrikx, C (2017). Onderzoek naar psychomotorisch therapeutische interventies bij overprikkeling bij hoogsensitieve volwassenen. Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Psychomotorische Therapie. https://hbo-kennisbank.nl/details/sharekit_han:oai:surfsharekit.nl:72c73203-0d66-413c-aeaa-582a0aec8bf1
Hoof, E. van. (2016). Hoogsensitief. Tielt: Lannoo.
Kagan, J., Snidman, N., Arcus, D., & Reznick, J. S. (1994). Galen’s prophecy: Temperament in
human nature. New York: Basic Books.
Lee, M. S., Kim, J. I., & Ernst, E. (2010). Massage therapy for children with autism spectrum disorders: a systematic review. he J. Clin. Psychiatry 72, 406–411. doi: 10.4088/jcp.09r05848whi
Li, Y. H., Wang, F. Y., Feng, C. Q., Yang, X. F., & Sun, Y. H. (2014). Massage therapy for fibromyalgia: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. PloS One 9:e89304. doi: 10.1371/journal.pone.0089304
Moyer, C. A., Rounds, J., & Hannum, J. W. (2004). A meta-analysis of massage therapy research. Psychol Bull. 130, 3–18. doi: 10.1037/0033-2909.130.1.3
Nakano, H., Kodama, T., Ueda, T., Mori, I., Tani, T., & Murata, S. (2019). Effect of hand and foot massage therapy on psychological factors and eeg activity in elderly people requiring long-term care: a randomized cross-over study. Brain Sci. 9:E54. doi: 10.3390/brainsci9030054
Persoonlijkheidstheorie (the big five)
https://123management.nl/0/040_mensen/a400_mensen_12_teamrol_big_five.html
Porges, S. W. (1985). “Respiratory sinus arrhythmia: an index of vagal tone,” in Psychophysiology of Cardiovascular Control: Models, Methods, and Data, eds J. E. Orlebeke, G. Mulder, and L. J. P. Van Dornen, (NewYork, NY: Plenum), 437–450.
Porges, S. W. (1995). Orienting in a defensive world: mammalian modifications of our evolutionary heritage. Polyvagal Theory. Psychophysiol. 32, 301–318. doi: 10.1111/j.1469-8986.1995.tb01213.x
Porges, S. W. (2007). The polyvagal perspective. Biol. Psychol. 74, 116–143. doi: 10.1016/j.biopsycho.2006.06.009
Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory. New York, NY: Norton.
Russell, N. C., Sumler, S., Beinhorn, C. M., & Frenkel, M. A. (2008). Role of massage therapy in cancer care. J. Altern. Complement. Med. 14, 209–214. doi: 10.1089/acm.2007.7176
| Swanepoel, E. (2013). The impact of sensory-overstimulation. |
| https://www.mindmoves.co.za/articles/article/TheImpactOfSensoryOverstimulation_Elmari eSwanepoel.pdf Tarsha, M.S., Park, S. & Tortra, S. (2019) Lichaamsgerichte interventies voor psychologische aandoeningen. Kroc institute voor international Peace studies, University of Notre Dame, IN, Verenigde staten. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.02907/full Wika Z. (5e druk 2020). Handboek energetische basiskennis. |
Zoeren, S. Y. van. (2006). Hoogsensitiviteit en adolescentie. Bijblijven, 22, 292-301.
doi:10.1007/BF0305995